वाचाल तर वाचाल निबंध मराठी
vachal tar vachal nibandh
मराठी निबंध क्र.77
वाचाल तर वाचाल निबंध मराठी
Table of Content
- वाचनाचे महत्व
- वाचन आणि व्यक्तिमत्व विकास
- वाचनाचे मानसिक फायदे
- वाचन आणि संस्कार
- वाचनाचे आधुनिक स्वरूप
- वाचन संस्कृतीचा ऱ्हास
- वाचनाची सवय कशी लावावी?
- निष्कर्ष
मनुष्य हा विचारशील प्राणी आहे, त्याच्या विकासाचा सर्वात मोठा आधार म्हणजे ज्ञान, आणि ज्ञान मिळवण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे वाचन. आपल्या पूर्वजांनी वाचनाचे महत्व ओळखून एक सुंदर वाक्य तयार केले आहे – “वाचाल तर वाचाल”. या एका वाक्यात संपूर्ण आयुष्याचा खरा मंत्र दडलेला आहे. जे वाचतात तेच खरेखुरे जगतात, शिकतात, विचार करतात आणि आयुष्याला योग्य दिशा देतात.
आजच्या या माहितीच्या युगात वाचनाचे महत्व अधिकच वाढले आहे. मोबाईल, इंटरनेट, संगणक यांच्या दुनियेत माहिती मिळवणे सोपे झाले असले तरी वाचनाची खरी मजा आणि खोल परिणाम फक्त पुस्तकांतूनच मिळतो. वाचन केवळ ज्ञान देत नाही तर आपल्या मनाला, विचारांना आणि संस्कारांना देखील आकार देतं.
वाचाल तर वाचाल निबंध मराठी
वाचनाचे महत्व
वाचनामुळे माणूस विचार करू लागतो. एखाद्या पुस्तकात मांडलेले विचार आपल्या मनात नवीन कल्पना निर्माण करतात. आपण वेगवेगळ्या व्यक्तींच्या जीवनाचा अभ्यास करतो, त्यांच्या संघर्षाची कथा वाचतो आणि त्यातून आपल्याला प्रेरणा मिळते. इतिहास, विज्ञान, साहित्य, चरित्रे, कथा, कविता – या सर्व प्रकारच्या साहित्यामुळे आपले मन समृद्ध होते.
ज्याने वाचन केले नाही, तो माणूस अंधारात आहे. त्याला जगाचे ज्ञान नाही, नवनवीन शोधांची माहिती नाही, संस्कृतीचा परिचय नाही. वाचनामुळेच आपण सभ्य, सुसंस्कृत आणि ज्ञानी होऊ शकतो. म्हणूनच वाचन ही खरी जीवनाची किल्ली आहे.
वाचाल तर वाचाल निबंध मराठी
वाचन आणि व्यक्तिमत्व विकास
व्यक्तिमत्व घडवण्यात वाचनाचा मोलाचा वाटा आहे. एखाद्या व्यक्तीचे बोलणे, विचार मांडण्याची पद्धत, निर्णय घेण्याची क्षमता यामध्ये वाचनाचे प्रतिबिंब दिसते. जो जास्त वाचतो तो अधिक शहाणा, विचारशील आणि समजूतदार होतो.
आज आपण पाहतो की मुलांनी मोबाईलवर वेळ घालवणे वाढले आहे. पण मोबाईलमधून मिळणारी माहिती क्षणिक असते, ती मनाला फारशी पोसत नाही. पण एखादं चांगलं पुस्तक हातात घेतलं की ते आपल्या विचारविश्वाला नवा आकार देतं. म्हणूनच व्यक्तिमत्व विकासासाठी वाचन हा सर्वोत्तम मार्ग आहे.
वाचाल तर वाचाल निबंध मराठी
वाचनाचे मानसिक फायदे
वाचनामुळे मनाला शांती मिळते. एखादी सुंदर कथा वाचताना आपण तात्पुरते आपल्या समस्यांपासून दूर जातो. आपण त्या कथेत रमून जातो आणि आपल्याला मानसिक आनंद मिळतो. आजच्या धावपळीच्या जीवनात वाचन ही एक उत्तम मानसिक विश्रांती आहे.
याशिवाय वाचनामुळे लक्ष केंद्रित करण्याची सवय लागते. आपलं मन स्थिर होतं. अनेक संशोधनांमधून हे सिद्ध झालं आहे की नियमित वाचन करणाऱ्या व्यक्तींची स्मरणशक्ती आणि विचार करण्याची क्षमता अधिक चांगली असते.
वाचाल तर वाचाल निबंध मराठी
वाचन आणि संस्कार
पुस्तकं ही संस्कारांची शिदोरी आहेत. आपल्या बालपणात आपण परीकथा, ज्ञानेश्वरी, रामायण-महाभारत अशा कथा वाचतो. या कथा आपल्याला चांगल्या विचारांची शिकवण देतात. वाईटावर चांगल्याचा विजय हा जीवनमंत्र आपोआप मनात कोरला जातो.
वाचनामुळे आपल्या मनात दयाभाव, करुणा, कर्तव्य, निष्ठा अशा मूल्यांचा विकास होतो. म्हणूनच पालकांनी मुलांना बालपणापासून वाचनाची सवय लावली पाहिजे.
एखादी व्यक्ती जेव्हा वाचते, तेव्हा ती एकटीच लाभ घेते असे नाही. तिच्या ज्ञानाचा फायदा संपूर्ण समाजाला होतो. वाचनामुळे माणूस समाजातील प्रश्न समजतो, त्यावर उपाय शोधतो आणि समाजहितासाठी कार्य करतो.
भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्यात वाचनाचा मोठा वाटा होता. लोकांनी गांधीजींची चरित्रे, क्रांतिकारकांचे लेखन वाचले आणि त्यातून त्यांना प्रेरणा मिळाली. वाचनाशिवाय कोणताही सामाजिक बदल शक्य नाही.
vachal tar vachal nibandh
वाचनाचे आधुनिक स्वरूप
आजच्या काळात वाचन फक्त कागदावरच्या पुस्तकांपुरते मर्यादित राहिलेले नाही. मोबाईलवर ई-बुक्स, ब्लॉग्स, वेबसाइट्स, ऑनलाइन लेख यांच्यामधून देखील आपण वाचन करू शकतो. परंतु या सगळ्यात खरी मजा पुस्तकं हातात घेऊन वाचण्यातच आहे.
पुस्तकाला हात लावला की एक वेगळीच भावना मनात दाटते. त्याचा सुगंध, पानं उलटण्याची मजा आणि वाचनात हरवून जाण्याचा आनंद – याची सर कोणत्याही आधुनिक तंत्रज्ञानाला नाही.
vachal tar vachal nibandh
वाचन संस्कृतीचा ऱ्हास
दुर्दैवाने आजच्या काळात वाचनसंस्कृती कमी होताना दिसते. मोबाईल, टी.व्ही., सोशल मीडिया यामुळे पुस्तकांपासून लोक दूर जात आहेत. मुलांना कॉमिक्स, कादंबऱ्या वाचण्यापेक्षा व्हिडिओ गेम्स अधिक आवडतात. ही बाब चिंतेची आहे.
जर वाचनाची आवड कमी झाली तर समाजात विचारशून्यता निर्माण होईल. लोक विचार करणं सोडून देतील. म्हणूनच वाचन संस्कृती जपणं ही आजची गरज आहे.
vachal tar vachal nibandh
वाचनाची सवय कशी लावावी?
वाचनाची आवड ही सहज निर्माण होत नाही; ती लहानपणापासून जोपासावी लागते. मुलांना लहान वयातच चित्रकथा आणि गोष्टीची पुस्तकं दिली तर त्यांच्यात वाचनाबद्दल आकर्षण निर्माण होते. शाळांमध्ये ग्रंथालयात वेळ घालवण्याची संधी मिळाली, तर विद्यार्थ्यांना विविध विषयांवरील ज्ञान मिळते आणि त्यांची दृष्टी विस्तारते.
घरात रोज थोडा वेळ वाचनासाठी राखून ठेवणे हीदेखील एक चांगली पद्धत आहे. पालकांनी आणि मोठ्यांनी स्वतः वाचनाची आवड निर्माण केली, तर मुलं त्यांचा अनुकरण करतात. सुरुवातीला आवडीच्या विषयांवरील पुस्तकं वाचायला दिली, तर वाचनाची गोडी वाढते. हळूहळू ही गोडी जीवनभराची सवय बनते.
याशिवाय प्रत्येकाने स्वतःच्या उदाहरणातून इतरांनाही वाचनाची प्रेरणा द्यावी. आपण पुस्तकं वाचत आहोत, ज्ञान घेत आहोत हे पाहून इतरांनाही वाचनाची आवड लागते. अशा रीतीने वाचनसंस्कृती समाजात फुलत राहते.
“वाचाल तर वाचाल” या वाक्याचा गाभा
या वाक्याचा खरा अर्थ असा आहे की जो वाचतो तोच खऱ्या अर्थाने जगतो. वाचन म्हणजे केवळ अक्षर ओळखणे नव्हे, तर त्या अक्षरांत दडलेल्या अर्थाचा विचार करणे आहे. जो माणूस विचार करतो तोच जीवन जगतो.
पुस्तकं म्हणजे आयुष्याचे मार्गदर्शक आहेत. चांगलं पुस्तक म्हणजे एखादा ज्ञानी मित्रच. वाचनामुळे जीवनातील अडचणींवर मात करता येते. जे वाचतात तेच प्रगती करतात.
vachal tar vachal nibandh
निष्कर्ष
“वाचाल तर वाचाल” हे वाक्य आपल्या जीवनाचा मंत्र आहे. वाचनाशिवाय ज्ञान नाही, ज्ञानाशिवाय प्रगती नाही आणि प्रगतीशिवाय जीवनाला अर्थ नाही. म्हणूनच वाचन ही एक गरज आहे.
आज आपण कितीही आधुनिक झालो तरी वाचनाचा पर्याय नाही. प्रत्येकाने दररोज वाचनासाठी वेळ काढला पाहिजे. पुस्तकं हीच खरी आपली सोबत करणारी मित्र आहेत.
म्हणूनच म्हणावे लागेल –
“वाचाल तर वाचाल, न वाचाल तर नाचाल.”
वाचाल तर वाचाल निबंध मराठी | vachal tar vachal nibandh